छोरी हुन निकै सजिलो रहिछ बुहारी हुन गारो।
छोरी हुँदा बोलेका सबै शब्द प्यारो अनि बुहारी हुँदा त्यही व्यवहार गर्दा मातेकी, संस्कारहीन जस्ता नाना थरी शब्दको झटारो।

छोरी हुँदा त्यही घरको लक्ष्मी भन्दै पूजा गरिने
बुहारी हुँदा मानो सकिँदा अलक्षीना घरमा कष्ट पर्दा पिरुवा भन्दै सरापिने किन हो ?
घर सल्लाहमा सामेल हुने छोरी,
बुहारी भइसकेपछि भित्ताको पनि कान हुन्छ है
भन्दै उ देखी लुकाउन पर्नु किन?
घरमा झगडा पर्दा आवाज उठाउने छोरी,
आज श्रीमानको पिटाइ खाँदा कुरा दबाउन पर्ने किन ?
छोरी हुँदा पढाइ नै सबै थोक हो भन्दै हिँडेकी, बुहारी भइसकेपछि दाईजोको लागी ज्यान गुमाउन बाध्य हुनुपर्ने किन?

मेरी आमालाई बद्लिएको देखेकी छु,
मलाई अन्माई भाउजुलाई जब भित्र्याइन
५ बजे उठेर काम सक्ने मेरी आमालाई आजकल ढिलो सुस्त गरेको देखेकी छु।
मेरा साना तिना गल्तीलाई भुली माफ गर्ने मेरी आमाले भाउजूमाथि लाञ्छना लगाउन थालेको देखेको छु। मलाई संस्कारको पाठ पढाउने मेरी आमाले भाउजुको संस्कारमाथि किन औंला ठड्याउन थालेकी छन्?
मैले १ गिलास मात्र माझ्दा दुनियाँलाई सुनाउँदै हिँड्ने मेरी आमाले भाउजुले जति काम गर्दा पनि केही नगरेको भन्दै कुरा काट्दै हिँड्न थालीकी छिन् किन हो ?

मलाई त अचम्म लाग्यो, जब म र भाउजु बिचको भिन्नता देखे, म बिरामी हुँदा मेरो स्याहार गर्ने मेरी आमाले भाउजु बिरामी भएर ओछ्यान परेकी देख्दा पनि नातकै हो भनेर मुख फुल्लाउदै बसेको देखे ।
मेरो मनको पीडा सुनाउँदा नआत्ते, सबै ठीक हुन्छ, त्यस्तै हो सबैके भन्दै सम्झाउने मेरी आमाले आज मसँग भाउजुको कुरा काट्न थालीछिन्।

ज्वाई घर आउँदा खुसीले गदगद हुने मेरी आमा, दाइले १ आखार ससुराली फोन गरे भन्नासाथ रिसाउन लाकीछिन् ।
मेरी आमा आजकल निकै फेरेकी छन्।
छोरी हुँदा गरेको कामलाई सराहुने मेरी आमा आज बिना कारण गाल फुलाउँदै, बङ्गार बजाउँदै बुहारीको गुनगान गाउन थालेकी छन्।
अन्ततः छोरी र बुहारीमा किन यति धेरै फरक देख्छिन् मेरी आमा? हुन त बुहारी पनि मानिस नै हो, उसको पनि मन दुख्छ नै होला।

भन्छन् छोरी पाउने भाग्यमानी हुन्छन्, तर छोरी मात्र होइन असल बुहारी पाउने भाग्यमानी हुन्छन्॥
छोरीले आफ्नो कर्तव्य पूरा गर्ने हो भने बुहारीले आफ्नो नेतृत्व। घर सजाउने र भत्काउने भनेकै बुहारी हो।

तब मन मेरो पोल्यो जब दाइको मुखबाट तेरो भनेर भाउजुको बाआमा र मेरो भनेर आफ्नालाई छुट्यायो। अन्ततः दुबैका लागि दुबै बराबर त थिए, दुबैलाई जन्म तिनै बाआमाले त दिए। फरक यति भो कि भाउजुको बाआमा बलियो थिए, मुटु चुटाएर पठाए, मेरो दाईको कमजोर थिए, १ नारी लिन १०० जना मानिस बोडी गार्ड बनाएर लगे।

हेर्ने नजर बदलौं, सबै राम्रो देखिन्छ। २ आँखा आवश्यक भए जस्तै छोरी र बुहारी त्यतिकै महत्त्वपूर्ण छ।
मेरी आमालाई अब मभन्दा नि भाउजुको खाँचो छ भनेर कसरी सम्झाउँ ? कतै आमाको यही व्यवहारले भोली दाइसँग मेरो सम्बन्ध बिग्रने हो कि भनेर कसरी सुनाउँ ?
हल्ला सुन्दै छु, कान पनि फुक्न लागेकी छन् रे। झुटा आँसु देखाई हिजो दुईजना बीच झगडा पनि पारिदिछिन् रे।
ए आमा, तिमी कति अबुज भएकी, तिम्रो मुर्खताले किन घर भाँड्न लागेकी?
भन्छन् कर्म फर्किन्छ रे, कतै तिम्ले मेरो सुन्दर घर पनि बिगार्न खोजेकी?
मेरी आमा सोझी छिन् जस्तो लाग्थ्यो, बुहारी भित्र्याएपछि तिनी भित्रको सासु पन किन जागो?

– ईरा आर्याल